Astronomide ‘ezber bozacak’ teleskopun birinci imajları yayımlandı

Vera Rubin Teleskobu’nun Dünya‘ya çarpma uzaklığındaki gök taşlarını tespit etmesi ve Samanyolu Galaksisi’ni de haritalaması bekleniyor. Teleskop tıpkı vakitte kainatın büyük kısmını oluşturan gizemli karanlık unsur konusundaki değerli sorulara cevap verecek.

Astronomi alanında bir jenerasyonda bir yaşanan bir gelişme olan teleskop, 10 yıl boyunca daima güney yarımkürede gece saatlerinde manzara alacak.

İskoç astronomi uzmanı Prof. Catherine Heymens “Şahsen ben bu noktaya ulaşabilmek için 25 yıldır çalışıyorum. Onlarca yıldır bu fevkalade tesisi kurmak ve bu cins araştırmalar yapmak istiyorduk” diyor.

Birleşik Krallık araştırmanın kıymetli ortaklarından biri ve teleskopun yollayacağı çok detaylı fotoğraflara dair bilgileri işleyecek bilgi merkezlerine mesken sahipliği yapacak.

Vera Rubin güneş sistemimizdeki bilinen nesnelerin sayısını on kat artırabilir.

BBC News, fotoğrafların yayımlanmasından evvel Vera Rubin Gözlemevini ziyaret etti.

Gözlemevi, Şili’deki And Dağları’nda yer alan Cerro Pachon Dağı üzerinde heyeti. Bölgede uzay araştırmaları için kurulmuş diğer gözlemevleri de var.

İrtifası çok yüksek, havası çok kuru ve çok karanlık. Yıldızları izlemek için kusursuz bir yer.

Karanlığın koruma edilmesi çok kıymetli. Rüzgarlı bir yolda tesise gidip gelirken bindiğimiz otobüs çok dikkatli yol almak zorundaydı, zira uzun far kullanılmamalıydı.

Gözlemevinin içi de farklı değildi.

Teleskopun üzerini kapatan kubbenin tam manasıyla karanlık olması için çalışan bir mühendislik ünitesi var. Bu ünite, gece gökyüzünden gelen astronomik ışıkla karışmaması için başıboş ışık kaynaklarını kapatmaktan sorumlu.

Gözlemevindeki uzmanlardan Elena Urbach yıldız ışıklarının yol bulmak için “yeterli” olduğunu söylüyor.

Gözlemevinin maksatlarından birinin “evrenin tarihini anlamak” olduğunu vurguluyor.

Bu da “milyarlarca yıl önce” meydana gelen süpernova patlamalarını ve soluk galaksileri görebilmek manasına geliyor.

Elana “Dolayısıyla, nitekim net fotoğraflara gereksinimimiz var” diyor.

Gözlemevinin her bir ayrıntısı da bu hassasiyet göz önüne alınarak tasarlanmış.

Teleskopta, üç aynalı kendine has bir tasarım kelam konusu. Gece gökyüzünden gelen ışık 8,4 metre çapındaki birinci aynaya vuruyor. Sonra 3,4 metre çapındaki ikinci aynaya yansıyor ve kameraya ulaşmadan evvel 4,8 metre çapındaki üçüncü aynaya gidiyor.

Aynaların harika durumda tutulması gerekiyor. Tek bir toz zerresi bile fotoğrafların kalitesini bozabiliyor.

Yüksek yansıma gücü ve sürat, teleskopun yüksek seviyede ışığı yakalamasını sağlıyor.

Gözlemevindeki optik uzmanı Guillem Megias bunun “gerçekten çok uzaktaki, yani astronomi manasında daha eski vakitlerden gelen olayları gözlemlemekte çok değerli olduğunu” söylüyor.

Teleskopun içindeki fotoğraf makinesi 10 yıl boyunca, her üç günde bir “Uzay ve Vakit Araştırması” için tekrar tekrar geceleri gökyüzünün imajlarını alacak.

2 bin 800 kilo yükündeki kamera geniş bir açı sunuyor.

Kubbenin ve teleskopun üzerinde durduğu ayağın süratle durum değiştirebilmesi sayesinde geceleri 8-12 saat boyunca kabaca her 40 saniyede bir imaj alacak.

Kameranın çözünürlüğü 3 bin 200 megapiksel.

Bir diğer deyişle iPhone 16 Pro telefonların kamerasından 67 kat yüksek çözünürlüklü.

O kadar ki, Ay’daki bir golf topunu bile görüntüleyebiliyor.

Megias “İlk fotoğrafı aldığımız an çok özeldi” diyor:

“Bu projede çalışmaya birinci başladığımda, 1996’dan bu yana burada olan biriyle tanıştım. Ben 1997 doğumluyum. Bu da projenin, bir nesil astronomi uzmanının teşebbüsü olduğunu fark etmenizi sağlıyor.”

Zirve yaptığında sayısı gecede 10 milyonu bulacak bilgi ikazlarını tahlil etme işi ise dünya genelindeki yüzlerce bilim beşerinin vazifesi olacak.

Araştırma dört alanda gerçekleşecek:

Ancak projenin asıl gücü devamlılığında. Tıpkı alanları tekrar tekrar inceleyecek ve her değişiklik gördüğünde bilim insanlarını uyaracak.

Prof. Heymens “Bu değişiklikleri gözlemleme gücü hakikaten yeni ve daha evvel yapılmamış bir şey. Daha evvel düşünmediğimiz şeyleri bile bize gösterme potansiyeli var” diyor.

Teleskop tıpkı vakitte birdenbire Dünya‘ya yanlışsız yönelen tehlikeli objeleri tespit ederek, bizi muhafazaya da yardımcı olabilir.

Tıpkı geçen aylarda bilim insanlarını kısa bir mühlet endişelendiren YR4 asteroiti üzere.

Kameranın çok büyük aynaları tıpkı vakitte bilim insanlarının bu objelerden kaynaklanan en soluk ışıkları tespit etmesine ve uzayda ilerlerken izlemelerine yardımcı olacak.

Durham Üniversitesi’nden Prof. Alis Deason “Dönüştürücü bir tesiri olacak. Galaksiyi gözlemlemek ismine şimdiye kadarki en büyük dataları sunacak. Çok uzun yıllar boyunca çalışmalarımızın itici gücü olacak” diyor.

Deason, Samanyolu’ndaki yıldızların uzak geçmişini incelemek için fotoğraflar alacak.

Şu anda yıldızlardan gelen bilgilerin birden fazla 163 bin ışık yılı öncesine gidiyor, ama Vera Rubin sayesinde 1,2 milyon ışık yılı öncesi görülebilecek.

Prof. Deason tıpkı vakitte Samanyolu’nda yok olan yıldızların mezarlığı olarak anılan yıldız halelerini ve hala yaşayan lakin çok soluk ve bulunması güç olan küçük uydu galaksileri de görmeyi bekliyor.

Vera Rubin’in birebir vakitte uzun vakittir devam eden dokuzuncu gezegen gizemini de çözeceği düşünülüyor.

Bu obje Dünya ve Güneş ortasındaki uzaklığın 700 kat daha uzağında, yani yerdeki öteki teleskopların kapsama alanı dışında olabilir.

Prof. Heymens “Bu güzel gözlemevinin nasıl çalıştığını nitekim anlamamız uzun sürecek ancak buna dünden hazırım” diyor.

About The Author

admin

See author's posts