Baykonur Uzay Üssü 70. Yılını Kutluyor

Dünyada birinci uzay seyahatinin başladığı yer olarak tarihe geçen Kazakistan‘daki Baykonur Uzay Üssü, kuruluşunun 70. yıl dönümünü kutluyor.

AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, 2 Haziran 1955’te Baykonur Uzay Üssü‘nün resmen temeli atıldı. Askerlerin yer aldığı üssün inşaat çalışmaları yaklaşık iki buçuk yılda tamamlandı.

Böylece eski Sovyet idaresinin kararıyla dünyanın birinci uzay üssü, kelam konusu periyotta birliğin içinde olan Kazakistan topraklarında kuruldu.

Rus akademisyen Sergey Korolev’in uzay üssünü kurmak için yer olarak Kazakistan’ın güneyindeki Kızılorda eyaletini seçmesi ise tesadüf değil.

Dede Korkut’un “dünyanın göbek bağı” olarak tanımladığı Sırderya (Seyhun) Irmağı’nın sağ kıyısındaki bu geniş bozkır Ekvator’a yakın olması nedeniyle gezegenin dönüş suratının saniyede 316 metreye kadar ulaştığı bir bölge olarak biliniyordu. Münasebetiyle bu durum roketlerin kalkışını da kolaylaştırdı.

Sovyet idaresi, 1961’de, gerçek yerini Batı’dan gizlemek için üsse, bölgeden 320 kilometre uzaktaki Baykonur kasabasının ismini verdi. Üs, dünyada Kazakça “bay” (zengin) ve “konur” (kahverengi) sözlerinden oluşan Baykonur ismiyle tanındı.

Yaklaşık 6 bin 717 kilometrekare alanı kapsayan Baykonur Uzay Üssü, 2 havalimanı, 13 montaj ve test binası, fırlatma rampaları, denetim kuleleri, 1500 kilometre uzunlukta bir füze deneme alanının yanı sıra 470 kilometre demir yolu sınırı, 2 bin 784 kilometre irtibat çizgisinden oluşuyor.

Baykonur Uzay Üssü‘nden birinci fırlatma 1957’de “Sputnik 1” isimli dünyanın birinci yapay uydusunun uzaya gönderilmesiyle başladı. Tıpkı yıl üstten “Sputnik 2” aracıyla uzaya Layka isimli bir köpek gönderildi.

1961 yılında Baykonur Uzay Üssü‘nden kozmonot Yuri Gagarin ile yapılan fırlatma ise dünyanın birinci beşerli uzay uçuşu olarak kayıtlara geçti.

Böylece dünyada uzay seyahatinin başladığı yer olarak tarihe geçen Baykonur Uzay Üssü, global uzay sanayisinin kilit noktalarından biri haline geldi.

Eski Sovyet idaresi, Baykonur Uzay Üssü‘nden çeşitli kıtalararası balistik füzeleri de fırlattı. 24 Ekim 1960’ta P-16 kıtalararası balistik füzesini fırlatmaya hazırlanırken çıkan yangında 78 kişi, tekrar 24 Ekim 1963’te R-9A kıtalararası balistik füzesinin test kademesinde çıkan yangında 8 kişi hayatını kaybetti. Bu nedenle 24 Ekim tarihinde Baykonur Uzay Üssü‘nden hiçbir fırlatma yapılmıyor.

Sovyetlerin değerli uzay icraatlarını hayata geçirdiği Baykonur Uzay Üssü, 1990’lı yılların başında birliğin çökmesi ve Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla Kazak-Rus ilgilerinde stratejik değer kazandı.

Kazakistan ile Rusya hükümetleri ortasında 1994’te imzalanan mutabakat ile Baykonur Uzay Üssü ve üssün bulunduğu Baykonur uzay kenti, 2025 yılına kadar Rusya’ya kiralandı. Daha sonra Kazakistan Parlamentosu, Baykonur Uzay Üssü’nün Rusya’ya kiralanmasına ait muahedenin müddetini yıllık 115 milyon dolar karşılığında 2050’ye kadar uzattı.

Baykonur Uzay Üssü’nden fırlatılan roketlerin etrafa ziyanının Kazakistan kamuoyunda sıkça tartışılmaya başlamasının akabinde 2015’te iki ülke ortasında “Proton-M” roketlerinin 2026’dan sonra fırlatılmaması ve onların yerine büsbütün etraf dostu “Angara” roketlerinin fırlatılması istikametinde mutabakat yapıldı.

Halihazırda Baykonur Uzay Üssü’nde zehirli yakıt içeren roket araçlarının fırlatılmasına kısıtlamalar getiren Kazakistan, tıpkı vakitte üste Rusya ile etraf dostu “Soyuz-5” roketi temelinde “Bayterek” Uzay Roketi Kompleksini oluşturma projesini hayata geçiriyor.

Rus Federal Uzay Ajansı (Roscosmos) halihazırda Milletlerarası Uzay İstasyonu’na uçuşlarını yalnızca Baykonur Uzay Üssü’nden yaparken, üste 10 binden fazla kişi çalışıyor.

Bu yıl 70’inci kuruluş yıl dönümünü kutlayan Baykonur Uzay Üssü’nden bu müddet zarfında 150’den fazla kişi uzaya çıktı. Birebir vakitte binlerce uydu uzaya gönderildi.

Baykonur Uzay Üssü’nün kuruluş yıl dönümü, üssün bulunduğu Baykonur kentinde çeşitli etkinliklerle kutlandı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Cumhurbaşkanlığının internet sitesinde paylaştığı iletisinde, Baykonur Uzay Üssü’nün 70. kuruluş yıl dönümünü “Dünyanın en büyük uzay merkezinin Kazakistan topraklarında bulunmasından gurur duyuyoruz.” tabirleriyle kutladı.

Tokayev, Baykonur Uzay Üssü’nden uzaya gidenler ortasında Toktar Aubakirov, Talgat Musabayev ve Aydın Ayımbetov üzere Kazak astronotlarının da olduğunu hatırlattı.

Baykonur Uzay Üssü, son yıllarda turistlerin ilgisini çekiyor. Bilhassa roket fırlatma anlarını canlı görmek isteyenlerin sayısı artıyor. Lakin sıkı güvenlik önlemleriyle korunan Baykonur Uzay Üssü’ne giriş yalnızca resmi müsaadeye sahip turistik tipler çerçevesinde mümkün oluyor.

About The Author

admin

See author's posts