Bartın Üniversitesinden (BARÜ) Doç. Dr. Bilge Tunçkol ve grubu tarafından keşfedilen endemik bitki çeşidi “Paflagonya Belumotu” bilim dünyasına kazandırıldı.
Ulus Meslek Yüksekokulunda misyonlu Tunçkol’un 2020 yılında Küre Dağları Ulusal Parkı’nın Horma Kanyonu bölgesinde sürdürdüğü floristik arazi çalışmaları sırasında keşfettiği bitki çeşidi 5 yıl süren çalışmalar sonucu bilim literatürüne girdi.
Söz konusu bitki çeşidi, Dünya Doğayı Müdafaa Vakfı (WWF) tarafından “Doğa Müdafaa Açısından Global Seviyede Öncelikli Ekolojik Bölgeler” ortasında kabul edilen ve tehlike altındaki “Karadeniz Nemli Karstik Orman” ekosistemlerinin en varlıklı biyolojik çeşitliliğine sahip alanlarından Küre Dağları Ulusal Parkı’nın Kastamonu’ya bağlı Horma Kanyonu bölgesinde keşfedildi.
Herbaryum (Kurutulmuş bitki örneklerinin aşikâr sistemle düzenlenerek saklandığı yer) ve literatür çalışmaları sonucunda dünyada yalnızca Küre Dağları’nda yetiştiği tespit edilen ve BARÜ Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Ünitesi dayanağıyla yürütülen çalışma kapsamında tanımlanan bitki, botanik alanında memleketler arası bilimsel mecmualardan biri olan “Phytotaxa”da yayımlandı.
“Bitkinin bilinen tek popülasyonu yaklaşık 80 kökten oluşuyor”
Kökboyasıgiller (Rubiaceae) familyasından sarı renkli, gösterişli çiçeklere, narin yapıya ve odunsu köklere sahip bitkiye, keşfedildiği bölgenin antik çağdaki ismi olan Paflagonya’dan esinlenilerek “Paflagonya Belumotu” (Cynanchica paphlagonica) ismi verildi.
Bitkinin, bilinen tek popülasyonu yaklaşık 80 kökten oluşurken, yalnızca 2 hektarlık bir alanda yayılımı bulunuyor. Bu nedenle, eko turizm ve ormancılık faaliyetlerinden olumsuz etkilenme riski taşıyan tıp, Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) kriterlerine nazaran “Tehlikede” (EN) olarak sınıflandırıldı.
Özellikle kayalık habitatlarda yetişen bu cins, “kaya bahçeleri” yahut “yer örtücü süs bitkisi” olarak kullanım potansiyeli de taşıyor. Tıbbın korunması noktasında Tabiat Muhafaza ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile tıp aksiyon planı çalışmalarının kısa müddette başlatılması planlanıyor.
Endemik tıbbın keşfedilme süreci hakkında AA muhabirine bilgi veren Tunçkol, bitkiyi birinci olarak 2020 yılında BAP takviyeli “Küre Dağları Ulusal Parkı’nın Florası (Kastamonu Bölümü)” projesi kapsamında yapılan arazi çalışmalarında tespit ettiklerini söyledi.
Ardından Türk ve Yunan botanikçilerle bilimsel tanımlama çalışmalarına başladıklarını aktaran Tunçkol, şöyle devam etti:
“Küre Dağları Ulusal Parkı’nın Horma Kanyonu bölgesinde topladığımız bu bitkinin daha sonra laboratuvar ortamındaki ayrıntılı çalışmalarla bilim dünyası için yeni bir tıp olduğunu keşfettik. Bu bitki rubiaceae (Kökboyasıgiller) familyasından. Bitkiyi, keşfedildiği bölgenin antik çağdaki Paflagonya’dan ismine atfen “Paflagonya Belumotu” (Cynanchica paphlagonica) olarak isimlendirdik ve bilim dünyasına katmış olduk. Bulunduğu coğrafik bölgenin karstik ana kayaç yapısının az bulunan bu bölgenin özelliklerine nazaran bitkimiz bölgede epey az sayıda ve yaklaşık 80 kadar bir kök ile temsil ediliyor. Hasebiyle bu az sayıdaki bitkiyi IUCN kriterlerine nazaran ‘Tehlikede’ (EN) olarak sınıflandırdık. Bundan sonraki süreçte bitki hem Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar tarafından hem üniversitemiz tarafından müdafaa altına alınacaktır.”
“Milli parkımızın değere paha bir alan olduğunu tekrar kanıtladık”
“Bundan sonraki süreçte üniversitemizin öbür fakülte ve kısımlarının farklı alanlarındaki hocalarımızla işbirliği yaparak, bitkinin bilhassa moleküler çalışmalarını ayrıntılandırarak tıp, eczacılık, kozmetik ve peyzaj alanında farklı kullanım alanlarını ortaya çıkarmak için çalışma yapacağız.” diyen Tunçkol, bitkiyi toprakta birinci gördüklerinde heyecanlandıklarını lisana getirdi.
Tunçkol, “Sonrasında derinleştirdiğimiz çalışmalarla bunun dünya için yeni bir endemik cins olduğunu ispatlaması süreci bu heyecanımızı kat kat arttırıyor. Yayının ortaya çıkması, bitkinin dünya çapında kabul edilmesiyle heyecanımız en üst düzeye çıkıyor. Ülkemizin bitkisel, biyolojik çeşitliliğine yaptığımız bu katkılarla biz de takviye olmaya çalışıyoruz.” dedi.
Bitkinin Küre Dağları Ulusal Parkı’nın ekolojik tanıtımına da ayrıyeten kıymet katacağına değinen Tunçkol, “Küre Dağları Ulusal Parkı Karadeniz nemli, karstik orman alanları içerisinde yer aldığından ötürü epey değerli bir pozisyonda. Ulusal Park olması hususu da çok değerli. Biz biyolojik çeşitlilik açısından bu biçimde yeni endemik cinsler ekleyerek ulusal parkımızın nitekim değere kıymet bir alan olduğunu tekrar kanıtlamış oluyoruz.” sözünü kullandı.
Bartın Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Akkaya da bilimsel araştırmalarla coğrafyaya mahsus tiplerin tanımlanması ve korunması istikametinde çalışmalarını sürdürdüklerini anlattı.
Akkaya, “Bu noktada ülkemizin biyolojik çeşitliliğine katkı sunan bir keşifte daha bulunmanın gururunu yaşıyoruz. Bu vesileyle sürdürülebilir gelişim anlayışıyla yürüttüğümüz çalışmaların sonucunda ortaya çıkan bu kıymetli keşif hasebiyle Doç. Dr. Bilge Tunçkol ve grubunu tebrik ediyor, muvaffakiyetlerinin devamını diliyorum.” dedi.
About The Author
More Stories
Beijing’de Zhongguancun Fuar Merkezi İnovasyonu Sergiliyor
EDPOD, Türkiye Hava Kuvvetleri Envanterine Girdi
EDPOD, Türk Hava Kuvvetleri Envanterinde!