Gözyaşları genelde hüznün ya da acının işareti olarak algılanır lakin hayatın en keyifli anlarında, düğünlerde, doğumlarda, kavuşmalarda, spordaki zaferlerde, hatta yalnızca beklenmeyen bir nezaketle karşılaştığında ağlayanları görmek de şaşırtan değil.
Bu “mutluluk gözyaşları” çelişkili bir durummuş üzere gözükebilir. Ama beynimizin ağır hislerle nasıl başa çıktığına yönelik dayanılmaz bir pencere sunuyor.
Ağlamak, duygusal yüklenmeye karşı karmaşık bir biyolojik reaksiyon. Ayrıyeten, düzgün hislerle makus hisler ortasında bir ayrım yapmıyor.
İster acıdan ister memnunluktan olsun gözyaşları genelde o an yönetim edebileceğinden fazla yüklenilen beynin bu durumla baş etmeye çalışmasının bir sonucu.
Hem olumlu hem de olumsuz hisler limbik sistemi, yani beynin hisleri ve hafızayı sürece kısmını aktifleştirebiliyor.
Bu sistemin içinde yer alan badem formundaki bir beyin hücresi topluluğu olan amigdala, duygusal bir alarm zili üzere çalışıyor, tahrikleri tespit ediyor ve bedene reaksiyon verme sinyali gönderiyor.
Çok fazla uyarıldığında ise amigdala kalp atışı, nefes ve gözyaşı üretimi üzere istemsiz fizikî işlevleri denetim eden hipotolamus da dahil olmak üzere beynin öbür noktalarını etkinleştiriyor.
Bir öbür kıymetli yapı da ön singulat korteksi. Beynin bu kısmı hisleri, karar vermeyi ve empatiyi düzenliyor. Beynin birebir anda hüzün ve memnunluk hissetmek üzere duygusal çelişkilere verdiği yansıyı koordine ediyor.
Bu birbiriyle eş vakitli işleyen süreçler, bir anda yaşanan ağır mutluluğun da neden genelde kederle özdeşleştirilen bir tepkiye yol açabildiğini açıklıyor.
Bilim insanları ağlamanın, ağır hissedilen bir histen sonra duygusal istikrarımızı sağlayan bir istikrar sistemi olduğuna inanıyor.
Ağlamak, parasempatik hudut sistemini aktifleştiriyor. Bu sistem ağır hissin yaşattığı adrenalin artışından sonra kalp atışlarını yavaşlatıp, bedeni rahatlatıyor. Bir öbür deyişle, ağlamak sakinleşmemize yardımcı oluyor.
Bu “yeniden dengelenme” yalnızca memnunlukla da olmuyor. Bir travma ya da gerilime reaksiyon olarak ağlamak da birebir gayeye hizmet ediyor.
Mutluluktan ağlamakta çarpıcı olansa, bedenin birbirine zıt güçleri nasıl dengelemeye çalıştığını göstermesi; kaygıdan sonra rahatlama, zorluktan sonra minnettarlık, gayretten sonra gurur.
Mutluluk gözyaşları
Mutluluk gözyaşları birçok sefer bir hisler karışımından da kaynaklanıyor. Örneğin, çocuğunun mezuniyet merasimini gören bir anne gururlu, nostaljik ve biraz da melankolik hissediyor olabilir.
Çoktandır beklenen bir kavuşma tıpkı anda hem keyif hem başka geçirilen periyodun acısını hissettirebilir. Psikologlar, bunu “ikili tepki”, yani hem olumlu hem de olumsuz ögelerin bulunabileceği his durumu olarak tanım ediyor.
Bu duygusal karışımlar hafıza sistemleriyle de, bilhassa de şahsî geçmişi işleyen ve hatırlatan hipokampusla da haşır neşir oluyor. Bu yüzden keyifli bir anda hiç beklenmedik bir halde boğazınız düğümlenebiliyor. Geçmişteki kayıplar, gayretler ve hasretlere dair anıları etkinleştiriyor.
İnsanlar duygusal gözyaşları döken bilinen tek cins. Çok sayıda göğüslü refleks olarak gözü nemlendirmek için gözyaşı üretiyor lakin yalnızca beşerler hisler nedeniyle ağlıyor.
Bu muhtemelen, bilhassa de birinci toplumsal kümelerdeki kelamsız bağlantıdan evrimleşen bir özellik.
Gözyaşları kırılganlığı, gerçek olmayı ve duygusal derinliği söz ediyor. Keyifli anlarda ağlamaksa, diğerlerine çok manalı bir şeyin yaşandığını gösteriyor.
Mutluluktan ağlamak bu biçimde toplumsal bağları güçlendirebilir, empatiyi davet edebilir ve paylaşılan duygusal boşalma anlarını yaratabilir.
Hatta araştırmalara nazaran, beşerler memnunluktan da ıstıraptan de olsa gözyaşı döken birine yardım önermeye daha meyilli.
Yani, neden memnunken ağlarız? Zira memnunluk tek bir kolay his değil. Sıklıkla hafızayla, rahatlamayla, şaşırmayla iç içe geçmiş durumda.
Gözyaşları da beynin bu karmaşıklığı sürece metodu. Memnunluktan ağlamak, bir çelişki olmak bir yana, bizlere duygusal ömrün varlıklı, dağınık ve her şeyin ötesinde son derece insani olduğunu hatırlatıyor.
About The Author
More Stories
Bakan Kacır, Roketsan’ı Ziyaret Etti
AB, Ukrayna’yı 2026’da Roaming Bölgesine Dahil Etmeyi Planlıyor
Çin, C929 Yolcu Uçağı için Batılı Şirketlerle Mutabakatlar İmzaladı