TCMB Başkanı Fatih Karahan, “Ödeme Sistemleri Zirvesi”nde konuştu Açıklaması

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, Türkiye‘nin ödeme sistemlerinin yükselişi ve dönüşümünün değerli ve önde gelen bir örneği olduğunu belirterek, “Ekosistemimiz, bankaları, Fintech şirketlerini, ödeme ve elektronik para kuruluşlarını, altyapı sağlayıcılarını ve düzenleyicileri bir ortaya getiriyor.” dedi.

Karahan, Türkiye Bankalar Birliği tarafından, bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi ve sektörel kapasitenin geliştirilmesi maksadıyla düzenlenen “Ödeme Sistemleri Zirvesi”ndeki konuşmasında, ödeme sistemlerinin finansal istikrar için değerinden bahsetti.

Burada güvenirliğin ehemmiyetine işaret eden Karahan, birkaç dakikalık bir kesintinin bile finansal kayıplara, kamu inancının zedelenmesine ve önemli durumlarda sistemik krizlere yol açabileceğini söyledi.

Karahan, ödeme alanlarının merkez bankalarının sıkıcı bulduğu bir mevzu olduğunu, geçmişte gündemde kıymetli bir yer tutmadığını belirterek, şunları kaydetti:

“Geçtiğimiz onlarca yılın büyük kısmında durum bu haldeydi. Pekala ne vakit dikkati çekti? Yalnızca sorun çıktığında gündeme geldi. İnsan bedenindeki dolanım sistemi üzere ödeme sistemleri de art planda sessizce çalışır. Kıymetleri nasıl ki kan damarları, oksijen ve besin taşıyor onun üzere taşır. Aslında işlevleri bozulmadığı sürece çok fark edilmezler fakat bir şeyler yanlış gittiğinde bütün ekonomi bir krize hakikat sürüklenebilir. Lakin artık bu türlü değil. Bugün art planda sessiz sedasız devam eden bu süreç artık artık sahnede ve ödemeler de en canlı, en süratli gelişen finansal alanlardan biri oldu.”

“Hızlı ödeme sistemleri, Fintech inovasyonları, merkez bankası dijital para üniteleri (CBDC) ve gibisi birçok gelişmeyle birlikte sürat kazandı.” yorumunu yapan Karahan “Türkiye bir sefer bu dönüşümün çok değerli, önde gelen bir örneği. Ekosistemimiz bankaları, Fintech şirketlerini, ödeme ve elektronik para kuruluşlarını, altyapı sağlayıcılarını ve düzenleyicileri bir ortaya getiriyor. Bu çok paydaşlı yapı, inovasyonu ve rekabeti teşvik ederek bölümün verimli işleyişini ve bütün paydaşlara hizmet etmesini mümkün kılıyor.” dedi.

Tüm bunların sonucunda en son kullanıcı tecrübesinin de çok değiştiğini lisana getiren Karahan, bu değişimin e-ticaretin büyümesinden temassız kartların yaygınlaşması, karekodların, NFC’lerin ve dijital cüzdanların yaygınlaşmasına kadar gittiğinin altını çizdi.

“İnovasyonlar ne kadar etkileyici olsa da beraberinde birtakım riskler getiriyor”

Başkan Karahan, inovasyonların ne kadar etkileyici olsa da beraberinde birtakım riskler de getirdiğini lisana getirerek ödeme sistemlerinin dayanıklılığı, sürekliliğin devamının değeri üzere hususlara değindi.

Sistemler bozulduğunda tesirlerinin çok geniş kapsamlı olup çabucak görüldüğünü lisana getiren Karahan, “Mesela perakendede bir pos aygıtında ya da devre değişim sistemlerinde rastgele bir yanılgı olduğunda günlük süreçler çok etkilenebiliyor. E-ticarette ödemelerde zahmet olduğu vakit kayıplar yaşanabiliyor, itimat eksilebiliyor. Bireyler açısından baktığımız vakit burada bir başarısızlık olduğunda fonlarına ulaşamıyorlar. Merkez bankaları ve finans kuruluşları için ise rastgele bir kasvet olduğunda bankalar ortası takas ve temel nakdî faaliyetler bundan etkilenebiliyor.” sözlerini kullandı.

Karahan bununla ilgili dünyada yaşanan örneklere ve bu meselelerin ülkeler ve şirketlere olan zararlarına dikkati çekerek, hazırlıklı olmanın, sistemi yedeklemenin ve gerçek vakitli nezaretin çok kıymetli olduğunu söyledi.

“Sistemlerde bir kahır olduğunda ekonomik risk ve prestij riski de oluşur”

Burada gereken dayanıklılığa ulaşmak için yapılması gerekenlere dikkati çeken Karahan, “Dayanıklılık üç tane temel sacayağına oturuyor. Teknolojik altyapı, efektif bir yönetişim, hazırlıklı olma ve süratli toparlanma sistemleri.” dedi.

Karahan, Merkez Bankasındaki tecrübelerinden örnekler vererek, şunları söyledi:

“Haziran 2011’de altyapımızda dış kaynaklardan faydalanıyorduk ve tüm gün süren problemler yaşayabiliyorduk. 182 milyar TL fiyatında, ki o vakitlerde 100 milyar dolara tekabül ediyordu, 600 binden fazla ödeme süreci askıda kaldı. Bu biriken süreçlerin temizlenmesi 3 gün sürdü. Daha sonra araştırdığımızda, daha evvel var olan bir sorunu çözmek için yapılan bir yazılım güncellemesinin tüm bilgi tabanını etkileyen bir sıkıntıya neden olduğunu ve pek çok sistem katmanını etkilemiş olduğunu gördük. Yazılım tedarikçisiyle ağır formda çalışarak sorunu üç tam günün sonunda lakin çözebildik. Artık bu sorun, aslında dışarıya bağımlılığın ne kadar problemli olduğunu gösteriyor. Nihayetinde biz çok kapsamlı bir iç kaynaklardan faydalanma inisiyatifi başlattık ve kurum içinde bu sorunu çözdük ve bugün hala geçerli acil durum protokolleri oluşturduk. Bu örnekler sistemlerde kahır olduğunda karşılaşılabilecek ekonomik ve prestij riskini de gösteriyor.”

“Ödeme sistemlerinde güvenilirliğin devamını sağlamalıyız”

Karahan, ödeme sistemlerinin yalnızca finansal sistemler olmadığını, sistemik sacayağı fonksiyonu de gördüğünü belirterek, “Kısa müddetli kesintiler bile çok geniş kapsamlı yansımalara neden olabiliyor. Hasebiyle yalnızca kendi sistemlerimiz değil, kontrolümüzdeki kuruluşlarca işletilen sistemler de bizim için çok kıymetli.” tabirlerini kullandı.

Sıkı kontroller aracılığıyla, açıkça belirlenmiş teknik ve operasyonel standartların uygulanmasını sağladıklarına vurgu yapan Karahan, operasyonel dayanıklılığın, yalnızca siyasetlerle ya da güçlü bir altyapıyla sağlanamayacağını, birebir vakitte pratiğe yönelik hazırlıklı olma ve senaryo planlaması da gerektirdiğini söyledi.

Karahan, “Bizim iş sürekliliği planlarımız, siber akınlardan doğal afetlere kadar çok geniş çeşitlilikte senaryolara odaklanıyor. Planlarımız alternatif iş akışlarını da içeriyor. Tekrar ayrıntılı Bilgi Sistemleri Devamlılık Planlarını da planlarımıza dahil ediyor ve her bir sistem bileşeninin değer düzeyini kıymetlendirerek sıkıntıya özel tahlil prosedürleri belirliyoruz. Bu planları tertipli bir biçimde test ediyoruz.” bilgisini verdi.

Kurumsal dayanıklılığı insan kaynakları planlamasıyla güçlendirdiklerini anlatan Karahan, “Eğer bir banka bizim ödeme sistemlerimize erişimde, durumla ilgili özel bir sorun yaşarsa, o banka ismine süreç gerçekleştirebiliyoruz. Aslında Merkez Bankası olarak büyük bir aksaklıkla karşılaştığımızda, birden fazla durumda bir saat içerisinde yine olağan işleyişimize dönme kabiliyetine sahibiz.” dedi.

“Düzenleyici tarafta ilgili kurumların ve sistem işletmecilerinin yeni ve test edilmiş bir iş sürekliliği, siber güvenlik ve risk idaresi çerçevelerinin olmasını gerekli kılıyoruz. Kontroller ve nizamlı raporlar aracılığıyla güvenlik açıklarını tespit edebilmelerini, olaylara müdahale edebilmelerini ve süratli bir biçimde sıkıntıdan kurtulabilmelerini sağlıyoruz.” değerlendirmesini yapan Karhan şunların altını çizdi:

“Gayet olağan dayanıklılık statik bir şey değil. Yeni teknolojiler ve ortaya çıkabilecek tehlikeler çerçevesinde daha da geliştirilmeli. Bilhassa siber güvenlik çok kıymetli bir öncelik olarak karşımıza çıkıyor. Biz güvenlik ihlallerini, sızma testi sonuçlarını inceliyoruz ki sistem yeniden sağlam ve inançlı olmaya devam etsin. Birebir vakitte tekrar gelişmekte olan teknolojiler hem beraberinde tehdit ve fırsat getiriyor. Mesela kuantum bilgisayarı bunlardan bir tanesi, potansiyel olarak üstün bir hesaplama gücü var ancak onun dışında mevcut şifreleri kırabildiği için ödeme sistemlerini bozabiliyor ve merkez bankalarının ve bütün tarafların mümkün durumlara ahenk sağlama kabiliyetine sahip ve uyanık olmalarını gerektiriyor.”

Ödeme sistemlerinin emniyetli olmasını sağlamaya devam etmek gerektiğini vurgulayan Karahan, yalnızca olağan vakitlerde değil gerilim altında ve kriz vakitlerinde da bu türlü olması gerektiğini bildirdi.

Karahan, “Ödeme altyapımızı güçlendirmek, inovasyonu teşvik etmek ve inançlı, verimli, kapsayıcı ve sağlam bir gelecek inşa etmek üzere kamu ve özel dal olarak birlikte çalışmaya devam edelim.” diyerek kelamlarını tamamladı.

About The Author

admin

See author's posts