KORUMACILIĞIN YİNE YÜKSELİŞİ – Stratejik eserlerin artan kıymeti muhafazacı siyasetleri derinleştiriyor

ALİ CANBERK ÖZBUĞUTU/BURHAN SANSARLIOĞLU – Global ekonomi, yapısal değişimlerin yanı sıra artan korumacılık eğilimleri ve stratejik eserlere yönelik rekabetle tekrar şekilleniyor.

Anadolu Ajansının (AA), global ekonomi sisteminin geldiği nokta ve geleceğine odaklandığı “Korumacılığın Yine Yükselişi” başlıklı belge haberinin ikinci kısmında son devirde merkantilist siyasetlerin yine devreye girmesinin nedenleri ele alındı.

AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, 2025 yılı prestijiyle global ekonomik sistemde merkantilist siyasetlerin yine yükselişe geçtiği gözlemleniyor.

Özellikle ABD Başkanı Donald Trump’ın ikinci başkanlık periyoduna damga vuran “tarife” siyasetleri ve öbür ülkelerin emsal adımları, hür ticaretin yerini korumacılığa bırakmasına neden oluyor. ABD idaresinin öncülüğünde artan muhafazacı siyasetlerin, globalleşmenin sürat kestiği ve bölgesel ekonomik blokların ehemmiyet kazandığı periyodun kapılarını aralanmasına yol açtığı bedellendiriliyor.

Analistler, bu anlayışın sürmesi halinde ülkelerarası ekonomik işbirliklerinin azalması ve ticaretin daha da kısıtlanması sonucu global büyümenin baskılanacağına yönelik kaygıların arttığına işaret etti.

Gelecekte global iktisadi sistemin, dijitalleşme, yapay zeka, yeşil dönüşüm ve demografik değişim üzere dinamiklerin tesiriyle daha da evrileceğinin iddia edildiğini belirten analistler, bahsedilen dönüşümün, sadece üretim ve tüketim alışkanlıklarını değil tıpkı vakitte ekonomik idare anlayışlarını ve milletlerarası işbirliği modellerini de değiştirme potansiyeline sahip olduğuna dikkati çekti.

“1970’lere geldiğimizde ülke ekonomileri kabına sığamamaya başladı”

Bahçeşehir Üniversitesi Finansal Araştırma ve Uygulama Merkezi Yöneticisi Prof. Dr. İbrahim Ünalmış, dünya tarihinde bilinen 3 globalleşme evresinin görüldüğünü söyledi.

Dünyanın mal ve sermayenin globalleşmesine ek olarak insan kaynağının da küreselleştiğine dikkati çeken Ünalmış, “Yurt dışında çalışmak ya da iş kurmak yaygınlaştı. Bu, globalleşmenin de sonucu.” dedi.

Ünalmış, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde ülkelerin yine yapılanma uğraşları sonucunda kendi endüstrilerini kurmaya odaklandıklarının altını çizerek, “Gerek Avrupa ülkeleri gerekse ABD, ekonomilerini yine inşa etmek için içe kapandılar. 1970’lere geldiğimizde ekonomiler kabına sığamamaya başladı. Teknolojik ilerleme ve bilgisayar, insanların dünyasına girmeye başlıyor. Bu gelişmelerle iktisat alanında bilhassa dış ticaretin yararlarını ön plana çıkaran görüşleri daha fazla görmeye başlıyoruz. Buradaki temel fikir şu: Ülkeler, en verimli oldukları alanlarda üretim yapsınlar, bu alanlarda uzmanlaşsınlar, buna nazaran de dış ticaret bağı kursunlar.” sözlerini kullandı.

Küreselleşmenin bizatihi gelişen bir süreç olmadığını vurgulayan Ünalmış, bilhassa ABD’nin refah artışı sağlamak maksadıyla Dünya Bankası ve Milletlerarası Para Fonu (IMF) ile globalleşmeyi desteklediğini söyledi.

Çiplere erişim zorlaşınca stratejik ehemmiyete sahip dallarda üretimde aksamalar yaşanıyor

Ünalmış, 1980’lerden bu yana ticaret bağları artarken stratejik eserlerin tedarik zinciri güvenliğinin göz gerisi edildiğine dikkati çekerek, ABD Başkanı Donald Trump’ın 2016 yılından itibaren geliştirdiği endüstride ulusallaşma söylemi ve salgın sürecinin tedarik zincirinde güvenliğin değerini hatırlattığını söz etti.

Salgın devrindeki çip krizine atıfta bulunan Ünalmış, “Çip üretemiyorsanız ya da yurt dışından tedarik edemiyorsanız savunma endüstrisi, bağlantı üzere stratejik değere sahip bölümlerde üretimi durdurmak zorunda kalıyorsunuz.” dedi.

Bu durumun ülkelerin dış ticarette özgürleşme konusunu tekrar düşünmelerine yol açtığını ve stratejik eserlerde ulusallaşma eğilimini artırdığını belirten Ünalmış, salgın sonrasında tedarik zincirlerinin “coğrafi olarak yakın ülkeler” ve “dost ülkeler” kavramları üzerinden yine düzenlendiğini, bu sürecin Türkiye için riskler ve fırsatlar içerdiğini belirtti.

Finansal sermaye süratle büyüdü

Ünalmış, gelişen teknolojiyle bir arada finansal sermayenin başka kesimlere nazaran daha süratli büyüdüğünü vurgulayarak, daha evvel bilinmeyen finansal eserlerin ortaya çıkmasıyla bu eserlere erişimi olanların lehine gelir dağılımının bozulmaya başladığının altını çizdi.

Diğer taraftan, fizikî sermayenin üretimin daha ucuz olduğu Çin üzere gelişmekte olan ülkelere kaydığını anlatan Ünalmış, bu durumun gelişmiş ülkelerde belirli kesimlerde işsizliğin artmasına, münasebetiyle memnuniyetsizliğin ortaya çıkmasına neden olduğunu söyledi.

Bu gelişmeler karşısında tahlil siyasetleri üreten siyasetçilerin revaçta olduğunu belirten Ünalmış, “ABD Başkanı Donald Trump, genelde önde duruyor fakat iktisadi mevzular üzerinde baş yoran beşerler, ABD’nin mevcut durumunun sürdürülemeyeceğini görüyor.” dedi.

“‘Bu değişim, merkantilist yapıya mı evrilmeli?’ sorusunun yanıtı net değil”

Ünalmış, dünyanın en büyük iktisadına sahip ABD’de iktisat siyasetlerini değiştirmenin kolay olmayacağını söz ederek, “Donald Trump, buradaki değişim gereksinimini gördü.’ Bu değişim, merkantilist yapıya mı evrilmeli?’ sorusunun yanıtı net değil muhtemelen keskin bir dönüş olamayacak lakin şunu net bir biçimde görüyoruz ki ülkeler, birbirleriyle eskisi kadar karşılıklı ticarette tamamlayıcı dostça alakalar kurmayacak.” değerlendirmesinde bulundu.

About The Author

admin

See author's posts